Een uitgever hoort altijd met twee woorden te spreken. Impulsief enthousiasme om een boek te maken, is een slechte raadgever. Voor het Bibliodroomblauwe wolkje op een cover gedrukt wordt, moet een antwoord gevonden worden op veel vragen.
Toen Rik Remmery me belde om een boek over besnijdenissen uit te geven, werd ik stil. Zolang alles peis en vree is in je boxershort, is dit iets waar je niet meteen van wakker ligt. Dit thema heeft veel raakpunten: religie, ethiek, traditie, politiek … om nog te zwijgen over medisch-commerciële belangen. Een eeuwenoude gewoonte in vraag stellen getuigt van moed: barricadenarbeid is dat.
Rik was ontzet na het zien van een documentaire over meisjesbesnijdenissen. Een fenomeen dat intussen langs hier zo goed als verdwenen is. Jongens daarentegen worden wereldwijd massaal besneden. Als baby of op zeer jonge leeftijd, wanneer ze daar niet zelf over te beslissen hebben. Eenmaal ze ouder zijn is er niet zelden een onherroepelijke confrontatie. Daarenboven is zo’n eeuwigdurende knip flagrant in strijd met kinderrechten. Steeds meer gaan stemmen op om de ingreep te laten uitvoeren wanneer iemand daar zelf achter staat en opdracht voor geeft. In Vlaanderen werd hier vooralsnog stil rond gezwegen. En toch is het ook bij ons geen pietluttigheid, al blijft het roerloos verdoken in de schemerzone van gemaskeerde gevoeligheden.
Een wijs man documenteert zich grondig en luistert naar mensen die vertrouwd zijn met de materie. Dat deed Rik. Professoren, parlementsleden of dokters, hij zocht ze op. Geen drempel was te hoog. Verrassend genoeg stelde hij vast dat velen onder hen zijn mening deelden. Het manifest dat hij hierover schreef werd door klinkende namen compromisloos ondertekend. Een fijne beloning voor een drie jaar durende schreeuw om voorzichtigheid bij het hanteren van het dominante scalpel. Er was duidelijk iemand nodig die de hete kastanjes uit het vuur zou halen.
Zijn rechtvaardigheidsgevoel was in de loop der jaren fel aangescherpt. De ‘Zaak Remmery’ had hem getekend, al komt hij hier niet graag op terug. Voor wie dit ongekend is: Rik weigerde in 2004 als zaakvoerder van een bedrijf in te gaan op talloze anonieme dreigbrieven die hem aanzetten tot het ontslaan van een allochtone werkneemster. De (wereld)pers volgde het hele verhaal op de voet. Racisme kon hem bij een engagement rond jongensbesnijdenissen niet verweten worden én zijn naam opende her en der een deur die voor anderen gesloten zou blijven.
Uit die tijd blijft me één beeld bij. Rik werd bij de koning ontvangen, samen met Naïma, de medewerkster om wie alles draaide. Een royaal hart onder de riem. Desolaat stond hij op een hemelsbreed Paleizenplein. Camera’s en microfoons drongen zich ongegeneerd op. In zijn ogen las je de tragiek van een oneerlijk lot. Verbeten hield hij vast aan zijn warmmenselijke principes. Dat doet hij ook nu.
‘Een bewustmakingsboek moet het worden’, stelde hij. Wat een knappe term. Zelden heb ik samen met een auteur zo gewroet op een juiste aanpak. Met een wederzijds vertrouwen, maar evenzeer met een onophoudelijk wikken en wegen. Bewustmaken is niet schofferen, noch beleren. Laat de jongens beslissen wil een breed maatschappelijk debat op gang trekken. Voornaam. Krachtig. Doortastend. De complexe en precaire materie maakt dat het af en toe lijkt of de activist vertwijfeld op een weids Besnijdenissenplein staat. Een andere keer kan het geluk niet op wanneer met kleine pasjes mensen bewuster worden. Als iemand dit moest doen, dan was het deze man.
Lees hier het manifest dat Rik Remmery schreef en het uitgebreide artikel van Ann Peuteman in Knack.
Griet Vandermassen is filosofe, auteur en columniste voor De Standaard. Haar artikel rond dit thema verscheen op 22 februari ’23 in de krant.
