Najaar 2020. De federale regering werkt aan een voorstel om naast M of V ook X op de identiteitskaart te plaatsen. Voor veel mensen spoelt het nieuws onopvallend mee met de mediastroom. Voor wie het aanbelangt daarentegen is dit een totale verademing. X is niet langer de onbekende, maar maakt het verschil: eindelijk identiteit. De laatste decennia werden waardevolle inspanningen geleverd om mensen die een minder klassiek patroon kennen in seksuele geaardheid of gendereigenheid niet langer in een gekleurd hokje te prangen. Eenvoudiger kan het niet: iedereen heeft het recht zich op welke manier dan ook goed te voelen. In een moderne samenleving is het ontoelaatbaar dat mensen onder maatschappelijke druk emotioneel worstelen om hun individuele natuur te ontdekken en te beleven. Onbegrip voor een andere genderexpressie en -beleving zorgt al eeuwenlang voor vertwijfeling en verdriet, waardoor vele levens ontsporen. Dit voorstel is zonder meer een grote stap in de goede richting.
Voorjaar 1908. In de Zwitserse bergen ziet Annemarie Schwarzenbach het levenslicht. Ze was schrijfster, journaliste en fotografe. Ze had net zozeer een mooie man kunnen zijn. Als kind al veranderde Schwarzenbach graag haar naam in Fritz of Paul Otto. Ook intelligentie was haar deel, maar ze kende helaas een erg kort en turbulent leven. De liefde voor vrouwen maakte het voor haar, zeker in die tijd, aartsmoeilijk. De combinatie met drugs en verre reizen ontwrichtte de rust in haar bestaan. Wanneer ze begin jaren dertig naar Berlijn verhuisde, sloot ze een opmerkelijke vriendschap met Erika Mann, dochter van de grote Thomas Mann. Literatuur, schoonheid, maar net zozeer het nachtleven waren er niet ver weg. Morfine helaas ook niet, die drug zou haar nooit loslaten. Op amper 34-jarige leeftijd overleed ze na een fietsongeval. De schedelbreuk die ze er opliep werd als schizofrenie aanzien. Ze overleefde de behandeling met folterende elektroshocks uiteindelijk niet. Na haar dood wiste haar naaste omgeving het bestaan van hun excentrieke familielid. Zo gingen er ook tal van haar teksten verloren.
Ik betrap mezelf op een overdosis omkadering en achtergrond bij een schrijfster. Weloverwogen. In het literaire werk van Annemarie Schwarzenbach speelt haar chaotische levensloop onmiskenbaar een rol. Al etaleert ze het niet, ze laat het cryptisch insijpelen in haar verhaal. Het zorgt voor een intrigerend spel met de lezer. Lyrische novelle verschijnt voor het eerst in het Nederlands bij Bibliodroom. Het boek brengt ons terug naar Berlijn anno 1933. Een jonge student rechten droomt ervan diplomaat te worden. Een ambitie die verweekt wanneer hij de charismatische actrice Sibylle ontmoet. Door het klassenverschil lijkt hun romance kansloos. De ik-figuur schrijft alles van zich af en hoopt het manuscript later aan Sibylle te geven.
Na het verschijnen van Lyrische novelle zal Annemarie Schwarzenbach stellen dat de held in het boek ‘geen held, geen jongeman, maar een meisje is’. Haar tomeloze bewondering voor Erika Mann en de ontkiemende drugsverslaving vermomt ze subtiel als fictie. Het gespannen Berlijn aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog vormt het decor.
Vertaalster Marijke Vermeulen behaalde in 2017 een master Vertalen aan KU Leuven in Antwerpen. Door haar voorliefde voor de Duitse taal ontdekte ze het werk van Annemarie Schwarzenbach. De vertaling van deze bijzondere novelle laat ons respectvol stilstaan bij genderfluïde onderwerpen en vraagstukken. Marijke komt op voor de rechten en het welzijn van personen met een andere seksualiteit of genderidentiteit dan de norm. Ze deelt daarmee de besognes van Çavaria, de koepelorganisatie die eveneens daarvoor ijvert, en doneert hen een deel van de opbrengst van het boek.
